10 października – Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego
Czy zastanawialiście się kiedyś czym jest zdrowie psychiczne? Myślę, że raczej nie. Większość z nas bowiem mówiąc o zdrowiu ma na myśli zdrowie fizyczne i o nie przede wszystkim dbamy. Nie ma jednak zdrowia bez zdrowia psychicznego. Wskaźnikiem zdrowia psychicznego jest stan dobrostanu (dobrego samopoczucia), zdolność do adekwatnych do doświadczanych sytuacji odpowiedzi emocjonalnych. Warto też podkreślić rolę niewidocznych elementów zdrowia psychicznego czyli procesów zachodzących w naszych organizmach na poziomie biologicznym (one łączą zdrowie fizyczne i psychiczne). Jako ludzie mamy zaprogramowane szerokie spektrum reakcji na różne trudności - od tych wpływających pozytywnie na nasz dobrostan do tych, które stanowią ryzyko zaburzeń. Dla łatwiejszego zrozumienia i zapamiętania możemy przedstawić je w kilku strefach. STREFA ŻÓŁTA: w tej strefie dbasz o swój układ nerwowy, a podstawowym sposobem bycia w niej jest sen i powinien on zajmować około 40% czasu w ciągu doby. Im jesteś młodszy, tym Twój sen powinien być dłuższy. Zadbanie o odpowiednią ilość snu, pozwolenie sobie na niepodejmowanie żadnej aktywności, niepodejmowanie zadań , to tworzenie warunków do prawidłowego (sprzyjającego zdrowiu psychicznemu) funkcjonowania pozostałych stref. Gdy będziesz zbyt mało czasu spędzać w strefie żółtej, Twój organizm da o tym znać poprzez stałe poczucie zmęczenia, trudności z koncentracją, choroby czy dużą chwiejność emocjonalną. Zalecenie: zadbaj o odpowiednią długość snu, pozwól sobie na „nic nierobienie”, relaks, odpoczynek. Jeżeli podejmiesz jakieś działanie, wykonuj je dla przyjemności.
STREFA ZIELONA: jej „specjalizacja”, to nauka, rozwój i relacje społeczne. Kiedy przebywasz w strefie zielonej jesteś gotowy do zdobywania wiedzy, uczenia się, zapamiętywania, nawiązywania kontaktów społecznych, współpracy, jesteś też empatyczny. Dzieje się tak dlatego, bo w tej strefie mózg jest najbardziej zintegrowany (współpracują ze sobą jego elementy). Zalecenie: staraj się przebywać w tej strefie jak najczęściej i najdłużej dbając m. in. o zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych, odpowiednią ilość bodźców (przebodźcowanie, czyli zbyt duża ilość bodźców wyrzuci cię do strefy czerwonej), nawiązuj i podtrzymuj relacje tworzące zdrowe środowisko. STREFA CZERWONA: w tej strefie jest bardzo dużo energii, jednak jest ona gromadzona na wypadek zagrożenia. Działania podejmowane są więc impulsywnie, bez zastanowienia. Rządzi w nim najstarsza ewolucyjnie część mózgu, która wyspecjalizowała się na wyczuwanie zagrożenia i reagowanie na nie tylko dwoma formami aktywności – walką (nie tylko reagowanie agresją, ale też wściekłość, złość gniew) lub ucieczką. Jej głównym celem jest zapewnienie przetrwania, nie ma więc mowy o uczeniu się, rozmowie, słuchaniu, koncentracji, współpracy czy empatii. Warto wiedzieć, że mózg nie odróżnia zagrożenia realnego od zagrożenia wymyślonego, nierzeczywistego i reaguje na nie z jednakową siłą. Służy ona przetrwaniu i odpala się w reakcji na zagrożenie, czy to fizyczne, czy psychiczne. To zagrożenie może być realne lub wyimaginowane. Zalecenie: aby minimalizować ryzyko znalezienia się w czerwonej strefie, nie wstydź się szukać wsparcia kiedy jest Ci trudno, pilnuj aby nie doszło do przebodźcowania organizmu: dbaj o swoje zmysły (wzrok, słuch, dotyk, smak) i ich integrację.
STREFA NIEBIESKA: objawy, że przebywasz już w tej strefie to m. in.: odcinanie się od świata zewnętrznego i od siebie, od emocji. Na zewnątrz prezentujesz się jako osoba spokojna, twoje ciało nieruchomieje, zamraża się. Jednak są to tylko pozory, tak naprawdę nie jesteś spokojny, Twoje ciało zalał kortyzol (hormon stresu). Dominującym uczuciem staje się bezsilność, bezradność, masz poczucie, że wyjście z tego stanu jest niemożliwe, pojawiają się więc stany depresyjne i w końcu depresja. Zalecenie: staraj się przebywać w strefach o innych kolorach, gdy czasem znajdziesz się strefie czerwonej, to nie szkodzi, ważne abyś umiał powrócić, najlepiej do strefy zielonej lub żółtej, kiedy znajdziesz się w tej strefie nie pozostawaj w niej sam, szukaj wsparcia, najlepiej osoby której ufasz, która jest empatyczna i działa na Ciebie kojąco. I na zakończenie - nie staraj się przebywać tylko w jednej strefie, bo one wszystkie są nam potrzebne. Ważne, żebyś był ich świadomy i posiadł umiejętność ich regulowania. To najlepsza profilaktyka zdrowia psychicznego.
Życzę powodzenia,
Danuta Hryniewicz, psycholog szkolny