E jak empatia i F jak frustracja

27.11.2020

E jak empatia

Przypomnij sobie jak reagujesz, co robisz, mówisz, gdy przyjaciel/przyjaciółka przeżywa trudne chwile, albo gdy widzisz starszą sąsiadkę niosącą zakupy na 4 piętro. Zapewne większość z Was stara się w tej sytuacji pomóc drugiej osobie, poprzez np. wniesienie zakupów sąsiadce albo udzielenie wsparcia w innej formie np. poprzez przytulenie czy zmianę tonu głosu. Generalnie starasz się być bardziej życzliwy. I to jest właśnie sedno empatii - bycie z drugą osobą, przeżywanie bez dawania jej rad czy poszukiwanie rozwiązań. Empatia bowiem, to zdolność do współodczuwania (nie współczucia) z drugą osobą, umiejętność przyjęcia jej punktu widzenia (poznawania jej sposobu myślenia) bez oceniania. Empatia, to cecha, bez której człowiek nie potrafiłby przetrwać. Dzięki empatii jesteśmy w stanie budować relacje, współpracować ze sobą, a nawet czuć się bezpiecznie. Ze względu na to, że osoba empatyczna patrzy na świat „oczami innych” szybciej rozumie ich działania i postawy oraz wyobrazi sobie ich uczucia. Empatia pomaga nam w porozumiewaniu się szczególnie w sytuacjach konfliktowych. Osoby empatyczne mają więc przewagę w sytuacjach społecznych – szybciej nawiązują relacje z innymi oraz dbają o ich jakość. Jak ze wszystkim, także do empatii należy podchodzić rozważnie – nadmiernie rozwinięta empatia może wpływać na człowieka negatywnie, np. wzbudzać i podtrzymywać chroniczny stres, stałe poczucie zmęczenia (zmęczenie pomaganiem) itp. Warto więc potrafić odróżniać zachowania empatyczne/sprzyjające empatii od innych. Zachowania empatyczne:

słuchanie bez słów - wsłuchiwanie się w uczucia i potrzeby osoby, która mówi
trwanie przy drugim człowieku (uważność, cierpliwość)
słuchanie bez analizowania, interpretowania, oceniania, (NIE osądzam i NIE krytykuję)
upewnianie się czy dobrze rozumiesz
zadawanie pytań

Zachowania, które nie są empatyczne:

pocieszanie
doradzanie
wypytywanie
ignorowanie emocji
odwracanie uwagi
litowanie się („Jaka jesteś biedna”)
licytowanie („to jeszcze nic, co mnie spotkało)
wyrażanie własnych odczuć, opinii, opowiadanie historii innych osób, porównywanie

Wspominam o tym, gdyż bardzo często staramy się wspierać innych w trudnych sytuacjach – taka sytuacja jest obecnie, a potrzeby na kontakty z osobami empatycznymi wzrosną jeszcze po jej zakończeniu (powrocie do szkół, otwarcia życia społecznego, towarzyskiego). Wiedza nt. zachowań empatycznych jest zatem niezbędna - nie mając jej, mając nawet dobre intencje możemy zaszkodzić dobrymi chęciami jest piekło wybrukowane). Jest jeszcze jeden aspekt empatii, o którym bardzo rzadko albo wcale nie mówimy – empatia dla samego siebie. Empatia dla siebie, to nic innego jak dostrzeganie własnych emocji i potrzeb jako ważnych. To również danie sobie prawa do mówienia „nie” czy stanięcia po swojej stronie. Jest to zatem wybór, bazą którego są nasze granice. Badania pokazują, że ludzie potrafiący w trudnej sytuacji być dla siebie empatyczni, są bardziej zmotywowani do uczenia się z porażki, co buduje ich odporność. Empatia wielu osobom kojarzy się ze słabością, podczas gdy empatia, to tak naprawdę odwaga - odwaga bycia uważnym, odwaga zatrzymania się, chociaż wszystko pędzi, odwaga „nic nie robienia” chociaż świat wymusza aktywność, odwaga stawiania siebie na pierwszym miejscu. Dzięki empatii potrafimy współodczuwać emocje innych osób, przyjąć ich perspektywę – rozumieć ich. Podstawą empatii dla innych jest empatia dla siebie: jeśli umiesz zadbać o siebie (jesteś dla siebie empatyczny/a), będziesz wiedział/wiedziała jak dbać o innych (być empatycznym dla nich).

F jak frustracja

Rzeczywistość, w której żyjemy, unaocznia nam, że na wiele rzeczy w naszym życiu nie mamy wpływu, że nie jesteśmy wszechmocni, że zagrożenia i trudności to teraz nasza codzienność. Realizowanie/zaspokajanie swoich potrzeb i celów lub wymaga ogromnego wysiłku, a często staje się wręcz niemożliwe. I w takich sytuacjach pojawia się frustracja czyli zespół emocji (tzw. negatywnych) będący sygnałem, że jesteśmy zbyt obciążeni, że powinniśmy coś zmienić. Reakcje te to m.in. złość, gniew, nuda, lęk ale także agresja i stres. To naturalna reakcja naszego organizmu na nienaturalną sytuację, jaką jest brak przewidywalności, stałości, izolację, brak kontaktów społecznych czy możliwość planowania i realizacji celów życiowych, np. ósmoklasista i maturzysta do końca nie wiedzą jak wyglądał będzie ich egzamin, nikt nie wie czy rzeczywiście 18 stycznia powróci nauczanie stacjonarne, wasi rodzice nie wiedzą jak będzie wyglądała ich sytuacja zawodowa itd. Tak więc nawet jeśli uważasz, że w twoim życiu nie zmieniło się nic oprócz tego, że fizycznie nie bywasz w szkole, to Twój organizm, twoja psychika ponosi tego koszty. Każda osoba przeżywa frustrację inaczej, jednak jej skutki dotyczą zawsze tego samego – obniża się nasza samoocena i pogarszają się relacje z bliskimi, obniża się poziom empatii oraz poziom naszej efektywności. Gdy jesteś sfrustrowany trudniej Ci się uczyć, a nawet rozpocząć naukę, osłabia się pamięć i kreatywność: możesz mieć problemy z okazywaniem uczuć i udzielaniem wsparcia bliskim ci osobom. Wpływ frustracji na zdrowie fizyczne

Pogorszenie się jakości snu (problemy z zasypianiem, krótki/bardzo długi sen, koszmary senne)
Ogólne pogorszenie samopoczucia np. bóle różnych części organizmu, stałe poczucie zmęczenia
Długotrwająca frustracja podnosi ryzyko zachorowania na choroby układu. krążenia i układu pokarmowego
Całościowe obniżenie odporności organizmu

Wpływ frustracji na zdrowie psychiczne

Obniżanie się zdolności odczuwania pozytywnych emocji na rzecz emocji negatywnych
Stopniowe pogarszanie się jakości życia
Pogarszanie się samooceny
Obniżanie się poczucia pewności siebie
Problemy w zdrowym radzeniu sobie ze stresem
Wzrasta ryzyko depresji i nerwic

Niektóre objawy świadczące o tym, że przeżywasz frustrację:

nerwowość, szybkie pojawianie się intensywnych stanów emocjonalnych (złość, wściekłość, agresja w stosunku do siebie i innych)
powtarzanie działań/aktywności, które nie prowadzą do osiągnięcia celu
obniżenie się sprawności intelektualnej, powracanie do starych/prostych rozwiązań
awężenie koncentracji uwagi (koncentrowanie się tylko na dominującym aktualnie uczuciu)
awężenie zainteresowań
pojawienie się tzw. dominującej emocji nie dodającej energii, a obniżającej jej poziom.

Nie przyjmuj jednak roli ofiary („dopadła mnie frustracja”), która nie widzi możliwości wpływania na to co przeżywa i oczekuje tylko zmiany zewnętrznej („jak zmieni się sytuacja, to będę się lepiej czuła, częściej uśmiechała itp.”) Może nie masz wpływu na sytuację globalną, ale masz wpływ na to jak sobie z nią poradzisz, jak będziesz pokonywać trudności. A pozytywna informacja jest taka, że można się tego nauczyć przez zdobywanie doświadczeń.

Sposoby na radzenie sobie z frustracją:

* obserwuj siebie, naucz się rozpoznawać momenty, gdy ogarnia Cię frustracja

* powiedz sobie (najlepiej głośno) STOP, gdy czujesz, że opanowuje Cię frustracja

* zrób coś, co cię uspokoi, oddali cię od złości, np. wykonaj ulubione ćwiczenie, przypomnij sobie miłą dla ciebie sytuację, gdy byłeś/aś zadowolony/a

* wysypiaj się, jedz zdrowo, uprawiaj sport/wykonuj ćwiczenia fizyczne w domu – w ten sposób dbasz o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, wpływasz na poprawę samopoczucia

* bądź detektywem, poszukuj pozytywów w negatywach, np. w czym pomogła Ci nauka online, czego pozytywnego doświadczasz w aktualnej sytuacji, jakie budujące informacje przekazała Ci porażka itp.

* szukaj własnych sposobów radzenia sobie z frustracją i poszukiwania pozytywów (nie zapominaj o tym, że jesteś kreatywna/y).

Danuta Hryniewicz – psycholog

danuta.hryniewicz@smsraciborz.pl

poprzednia następna wszystkie wiadomości